تحولات مذهبی در سیستان و پیامدهای سیاسی و اجتماعی آن از ورود اسلام تا پایان دوره غزنویان

با ورود سپاه اعراب مسلمان به ایران و سقوط دولت ساسانیان، در فاصله زمانی نه چندان زیاد، مسلمانان وارد سرزمین سیستان شدند و به تدریج به گسترش دین مبین اسلام در این منطقه پرداختند. علل و عوامل متعددی در تمایل مردم سیستان به گرویدن اسلام موثر بوده است. با این حال زمانی زیاد طول کشید تا اکثریت مردم به دین اسلام ایمان بیاورند. هر چند مردم سیستان در مقابل اعراب مسلمان در زمان فتوح مقاومت زیادی از خود نشان ندادند؛ ولی در مقابل زورگویی و ظلم و ستم دستگاه خلافت اموی و عباسی و حکام دست نشانده آنان سر تسلیم فرود نیاوردند و در هر فرصتی که پیش می آمد علیه زیاده خواهی ها و ستمگری های آنان واکنش نشان داده و با قیام و مبارزه خواب راحت را از چشمان آنان می ربودند. تغییرات مذهبی در سیستان و پیدایش فرق و مذاهب اسلامی، از یک سو، گسترش مراکز علمی و مذهبی را به همراه داشت که در پی آن علما و اندیشمندان مشهوری پدید آمدند و خدمات ارزنده ای به فرهنگ و تمدن ایرانی- اسلامی نمودند. از سوی دیگر، ظهور فرق و مذاهبی همچون خوارج و اهل سنّت و مذاهبی که از اهل سنّت پدید آمدند همانند حنفی، شافعی، کرّامی، ثوری و حنبلی، موجب گسترش تعصبات مذهبی و درگیری و ناامنی و قتل و غارت گردید و درگیری های سمکی و صدقی خسارات جبران ناپذیری بر زندگی سیاسی و اجتماعی مردم این سرزمین از خود بر جای گذاشت. به طوری که راه تصرف سیستان را برای حکومت های غیر بومی هموار ساخت و زمینه بی ثباتی اوضاع سیاسی و اجتماعی منطقه را فراهم نمود و زندگی مردم را با مشکلات فراوانی روبه رو ساخت. در این پژوهش به روند تحولات مذهبی در سیستان و پیامدهای سیاسی و اجتماعی آن از ورود اسلام تا پایان حکومت غزنویان پرداخته می شود.